Trong thời đại công nghệ số, khi các cuộc tấn công mạng ngày càng tinh vi và khó lường, việc phát hiện lỗ hổng bảo mật sớm trở thành nhiệm vụ sống còn đối với mọi doanh nghiệp. Giữa hàng loạt công cụ kiểm thử bảo mật hiện nay, Nessus nổi bật như một trong những giải pháp quét lỗ hổng mạnh mẽ và phổ biến nhất thế giới. Nessus giúp quản trị viên và chuyên gia an ninh mạng phát hiện, đánh giá và khắc phục rủi ro bảo mật trên hệ thống một cách nhanh chóng và hiệu quả.
Nessus là gì?
Nessus là công cụ quét lỗ hổng bảo mật (Vulnerability Scanner) mạnh mẽ do công ty Tenable phát triển. Công cụ này giúp các chuyên gia bảo mật xác định các lỗ hổng trong môi trường mạng, máy chủ, ứng dụng, giúp dễ dàng quản lý và khắc phục những mối đe dọa bảo mật tiềm ẩn.
Nói đơn giản, Nessus hoạt động như “máy quét sức khỏe” cho hệ thống IT, giúp quản trị viên biết được:
Máy chủ, thiết bị nào đang có rủi ro bảo mật,
Phần mềm nào lỗi thời,
Cổng mạng nào đang mở,
Và mức độ nguy hiểm của từng lỗ hổng.
Tính năng chính của Nessus
- Quét lỗ hổng bảo mật: Nessus có thể quét và phát hiện các lỗ hổng bảo mật trong hệ thống dựa trên danh sách CVE và các nguồn tin cậy khác.
- Kiểm tra cấu hình: Nessus có thể kiểm tra cấu hình hệ thống để đảm bảo tuân thủ các chính sách bảo mật, nhằm phát hiện ra các cấu hình không toàn vẹn, ngăn chặn việc cấu hình sai, giảm rủi ro bảo mật.
- Quét toàn diện hệ thống: Công cụ này hỗ trợ quét nhiều loại thiết bị, giao thức, ứng dụng, hệ điều hành, cơ sở dữ liệu, máy ảo VPS, hệ thống lưu trữ,…đảm bảo quét toàn diện lỗ hổng trên hệ thống.
- Báo cáo và phân tích: Nessus cung cấp các báo cáo chi tiết và các biện pháp khắc phục cụ thể, hỗ trợ đội ngũ CNTT nhanh chóng ứng phó với các rủi ro bảo mật trong hệ thống. Ngoài ra, người dùng còn có thể xuất các báo cáo ở nhiều định dạng để phân tích và trình bày.
- Tích hợp API: Nessus cung cấp API cần thiết, cho phéo tích hợp với các hệ thống API bên ngoài, các công cụ bảo mật khác và tự động hóa quy trình quét lỗ hổng, giúp nâng cao hiệu quả an ninh mạng
- Tự động hóa và lên lịch quét: Nessus cho phép lên lịch trình quét tự động, giúp các chuyên gia bảo mật duy trì kiểm tra thường xuyên. Việc tự động hóa quy trình quét giúp tiết kiệm thời gian và đảm bảo hệ thống luôn được giám sát.
Các phiên bản của Nessus
Hiện nay, Tenable (hãng phát triển Nessus) cung cấp 3 phiên bản chính của công cụ quét lỗ hổng này, được thiết kế cho các mục đích sử dụng khác nhau:
Nessus Essentials (Miễn phí)
Nessus Professional (Trả phí)
Nessus Expert (Cao cấp – dành cho chuyên gia bảo mật)
Ngoài ra, trong môi trường doanh nghiệp lớn, Nessus còn có thể tích hợp vào các giải pháp quản lý tập trung của Tenable như Tenable.io và Tenable.sc.
Cách thức hoạt động của Nessus
Nessus hoạt động dựa trên mô hình client–server, trong đó:
Nessus Scanner (Server): là thành phần chính, thực hiện quét hệ thống mục tiêu.
Nessus Client (UI hoặc Web Interface): dùng để cấu hình, quản lý và xem báo cáo.
Quá trình quét lỗ hổng bằng Nessus diễn ra qua 5 giai đoạn chính:
Xác định mục tiêu (Target Discovery)
Quét cổng và dịch vụ (Port & Service Scanning)
Thu thập thông tin hệ thống (Enumeration)
Phân tích lỗ hổng (Vulnerability Detection)
Đánh giá, xếp hạng và báo cáo kết quả (Reporting & Remediation)
Giai đoạn 1 – Xác định mục tiêu (Target Discovery)
Nessus bắt đầu bằng việc phát hiện các host đang hoạt động trong dải mạng được chỉ định.
Gửi các gói ICMP Echo Request (ping) hoặc ARP scan để tìm host.
Có thể cấu hình quét theo IP, hostname, hoặc domain.
Với môi trường lớn, Nessus hỗ trợ import danh sách IP hoặc tự động khám phá mạng (Network Discovery Scan).
Ví dụ: Bạn quét dải mạng 192.168.1.0/24, Nessus sẽ xác định những máy chủ nào đang bật để đưa vào danh sách quét.
Giai đoạn 2 – Quét cổng và dịch vụ (Port & Service Scanning)
Sau khi phát hiện host đang hoạt động, Nessus tiến hành quét cổng (port scan) để tìm các dịch vụ đang mở.
Dựa trên TCP SYN scan, UDP scan, hoặc service fingerprinting.
Xác định dịch vụ chạy trên mỗi cổng (HTTP, FTP, SSH, RDP, v.v.).
Ghi lại banner, phiên bản phần mềm — từ đó xác định nguy cơ tiềm ẩn.
Ví dụ: Phát hiện port 445 (SMB) mở trên Windows Server hoặc 22 (SSH) mở trên Linux.
Giai đoạn 3 – Thu thập thông tin (Enumeration)
Ở bước này, Nessus đăng nhập (nếu có credential) hoặc thăm dò dịch vụ để thu thập thông tin chi tiết:
Phiên bản hệ điều hành, service pack, bản vá.
Thông tin user, nhóm, quyền truy cập.
Phiên bản phần mềm, module đang chạy.
Cấu hình hệ thống và file log.
Giai đoạn 4 – Phân tích lỗ hổng (Vulnerability Detection)
Đây là bước cốt lõi nhất trong hoạt động của Nessus.
Công cụ sẽ:
So sánh thông tin thu được với cơ sở dữ liệu lỗ hổng (Nessus Plugin Database).
Mỗi plugin tương ứng với một bài kiểm tra bảo mật cụ thể (NVT – Nessus Vulnerability Test).
Khi phát hiện điểm yếu, Nessus ghi lại mã CVE, mức độ nguy hiểm (CVSS) và cách khắc phục.
Ví dụ:
Phát hiện “MS17-010 – EternalBlue” trên Windows Server chưa vá.
Cảnh báo cấu hình Apache HTTPD cũ có lỗi Directory Traversal.
Giai đoạn 5 – Đánh giá & Báo cáo (Analysis & Reporting)
Khi quá trình quét hoàn tất, Nessus:
Phân loại kết quả theo mức độ: Critical, High, Medium, Low, Info.
Sinh báo cáo chi tiết (HTML, PDF, CSV, XML).
Đề xuất hướng khắc phục (Remediation Steps) cho từng lỗ hổng.
Cho phép xuất báo cáo tự động qua email hoặc đồng bộ với hệ thống Tenable.io / SIEM.
Ví dụ:
- Cập nhật Microsoft Patch KB5030211 để vá lỗ hổng RDP.
- Tắt SMBv1 trong Windows để ngăn tấn công ransomware.
Lợi ích của việc sử dụng công cụ Nessus
Nessus là một trong những công cụ quét lỗ hổng bảo mật được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới. Việc triển khai Nessus trong môi trường doanh nghiệp mang lại nhiều lợi ích thiết thực, giúp tăng cường khả năng bảo vệ hệ thống, giảm thiểu rủi ro và tối ưu quy trình vận hành an toàn thông tin.
Phát hiện sớm lỗ hổng bảo mật: Nessus cho phép phát hiện sớm các lỗ hổng trong hệ thống, ứng dụng hoặc thiết bị mạng trước khi tin tặc có cơ hội khai thác. Công cụ sẽ quét sâu vào các thành phần của hệ thống, so sánh kết quả với cơ sở dữ liệu CVE (Common Vulnerabilities and Exposures) được cập nhật liên tục, giúp quản trị viên nhanh chóng nhận biết và xử lý kịp thời.
Ví dụ: Nessus có thể phát hiện máy chủ Windows chưa cài bản vá bảo mật mới nhất, hoặc phát hiện dịch vụ web có nguy cơ bị tấn công SQL Injection.
Quét toàn diện và chính xác: Nhờ hơn 190.000 plugin kiểm thử bảo mật (Nessus Plugins) được cập nhật hàng ngày, Nessus có khả năng phát hiện gần như toàn bộ các lỗ hổng đã được công bố trên Internet.
Công cụ cũng hỗ trợ quét nhiều nền tảng và giao thức khác nhau, bao gồm hệ điều hành, ứng dụng web, thiết bị mạng, container và môi trường đám mây.
Điểm nổi bật:
Quét toàn diện các cổng và dịch vụ.
Nhận diện chính xác phiên bản phần mềm và lỗi cấu hình.
Hạn chế tối đa việc bỏ sót lỗ hổng quan trọng.
Giảm rủi ro bảo mật và tăng tính tuân thủ: Nessus giúp tổ chức phân loại mức độ nghiêm trọng của từng lỗ hổng (Critical, High, Medium, Low) dựa trên thang điểm CVSS.
Nhờ đó, đội ngũ IT có thể ưu tiên xử lý các vấn đề nguy hiểm nhất trước, giảm rủi ro bị tấn công, đồng thời duy trì mức độ tuân thủ các tiêu chuẩn bảo mật như:
ISO 27001
PCI-DSS
NIST 800-53
HIPAA
Dễ dàng mở rộng và tích hợp:Nessus cung cấp các API và Plugin, cho phép tích hợp với các công cụ bảo mật khác giúp tổ chức dễ dàng mở rộng và tích hợp Nessus vào hệ thống, tối ưu quá trình quản lý bảo mật.
Điều này giúp các tổ chức dễ dàng tích hợp Nessus vào quy trình quản lý bảo mật tổng thể (SIEM/SOAR), tiết kiệm thời gian và nguồn lực.
Ngoài ra, Nessus còn mang đến một số lợi ích khác như:
- Là mã nguồn mở miễn phí
- Thường có các đề xuất phương án hành động tốt để giảm rủi ro
- Có thể cài đặt trên bất cứ nền tảng nào
Kết luận
Tổng kết lại, Nessus là một công cụ quét lỗ hổng bảo mật mạnh mẽ, đáng tin cậy và dễ sử dụng, giúp các tổ chức chủ động phát hiện rủi ro, khắc phục kịp thời và nâng cao khả năng phòng thủ an ninh mạng. Với khả năng quét toàn diện, báo cáo chi tiết và cập nhật liên tục, Nessus trở thành lựa chọn hàng đầu của các chuyên gia bảo mật trên toàn cầu.
Sau khi đã hiểu rõ Nessus là gì và các lợi ích khi sử dụng, ở bài tiếp theo, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu cách Cài đặt và cấu hình Nessus trên Kali Linux – từ tải xuống, cài đặt gói, kích hoạt dịch vụ đến truy cập giao diện quản trị web.
